КОРИ ОМӮЗГОР БО КӮДАКОНИ БОИСТЕЪДОДУ БОЛАЁҚАТ

Кӯдакони боистеъдоду лаёқатманд кӯдаконе ҳастанд, ки қобилияту истеъдодҳои ғайриодӣ ва барҷаста дар бахшҳои зеҳнӣ, эҷодкорӣ, мусиқӣ, навиштан, илм ё варзиш доранд. Онҳо аксар вақт қобилияти баланди зеҳнӣ нишон медиҳанд, маълумотро зуд азхуд мекунанд ва тафаккури эҷодӣ доранд.
Фароҳам овардани шароит барои рушди неруи зеҳнию ҷисмонии кӯдак равишҳои махсуси педагогию психологӣ, мутахассисони соҳибихтисос, усулҳои самарабахш ва технологияи дурусти таълиму тарбияро талаб мекунад.
Кӯдакони лаёқатманд ба шароити махсуси таълим ниёз доранд, ки ба онҳо имкон медиҳад, истеъдоди худро пурра инкишоф диҳанд. Кор бо кӯдакони лаёқатманд омӯзиши инфиродӣ, таҳияи барномаҳои таълимӣ, таъсиси мактабҳо, дастгирии волидон ва муаллимонро дарбар мегирад.

Категорияҳои кӯдакони лаёқатманд:
Таҷрибаи маъмул кӯдакони лаёқатмандро ба таври зерин тасниф мекунад:
Кӯдакони боистеъдод. Ба ин категория кӯдакони дорои сатҳи баланди зеҳнӣ ва қобилияти академӣ дохил мешаванд. Онҳо метавонанд, тафаккури таҳлилӣ, қобилиятҳои эҷодӣ ва қобилияти зуд азхуд кардани иттилоотро дошта бошанд. Кӯдакони боистеъдод дар самтҳои гуногун қобилияти эҷодкорӣ доранд: рассомӣ, мусиқӣ, рақс, варзиш ва дигар намудҳои санъат. Онҳо дар ҳалли масъалаҳо аз усулҳои ғайристандартӣ истифода мебаранд ва бо тарзи тафаккури аслии худ аз ҳамсолони худ фарқ мекунанд.
Кӯдакони аз ҷиҳати ҷисмонӣ лаёқатманд қобилиятҳои гуногуни ҷисмонӣ доранд: чандирии баланд, ҳамоҳангсозӣ, қувва ё устуворӣ. Онҳо ба варзиш ё машғулиятҳои фаъол таваҷҷуҳ зоҳир мекунанд ва дар ин соҳа ба натиҷаҳои назаррас ноил мегарданд.
Кӯдакони боистеъдод дорои зеҳни эҳсосӣ ва малакаҳои иҷтимоӣ мебошанд. Онҳо бо одамон ба осонӣ робита барқарор мекунанд, ҳамдардӣ ва қобилияти хуби ҳалли низоъҳои ҷомеаро инкишоф медиҳанд.
Кӯдакони боистеъдод дар соҳаи технология, информатика ва муҳандисӣ қобилиятҳои ғайриодӣ доранд. Онҳо ба демонтаж ва монтажи дастгоҳҳо, барномарезӣ, кор карда баромадани технологияи нав ва ғайра, шавқу ҳавас зоҳир менамоянд.

Аломатҳои лаёқатмандӣ дар кӯдакон:
Хусусияти асосии муайян кардани кӯдакони лаёқатманд инкишофи барвақтии онҳо мебошад.
Кӯдакон нисбат ба ҳамсолони худ тезтар инкишоф меёбанд, маълумотро беҳтар аз худ мекунанд ва ба ҷаҳони атроф ва ҳар чизе, ки рӯй медиҳад, таваҷҷуҳ зоҳир мекунанд.
Онҳо дорои зарфияти баланди зеҳнӣ, аз ҷумла, дониш, хотира, таваҷҷуҳ ва қобилиятҳои таҳлилӣ мебошанд. Кӯдакони лаёқатманд аксар вақт тафаккури эҷодиро дар соҳаҳои гуногун нишон медиҳанд, тасаввурот, малакаҳои тафаккури ассотсиативӣ ва тавлиди ғояҳои аслӣ доранд. Кӯдаки боистеъдод ҳавасмандӣ ва хоҳиши ба даст овардани натиҷаҳои беҳтарро нишон медиҳад. Нишонаи дигари лаёқатмандӣ хоҳиши мустақилият ва мустақилият дар омӯзиш ва расидан ба ҳадафҳост.
Кӯдакони лаёқатманд мустақилона барои омӯхтани мавзуъҳои нав ташаббус нишон медиҳанд, соҳаҳои шавқмандро меомӯзанд ва ҳатто, метавонанд дар таълим додани кӯдакони дигар кумак кунанд.

Хусусиятҳои ташкили кор бо кӯдакон:
Кор бо кӯдакони лаёқатманд муносибати махсус ва таваҷҷуҳи хосро ба ниёзҳои зеҳнӣ талаб мекунад. Онҳо дорои хусусиятҳои зеринанд:
1. Омӯзиши инфиродӣ. Раванди таълим ба таври инфиродӣ бо дарназардошти сатҳи дониш ва талабот ташкил карда мешавад.
2. Васеъ намудани барномаи таълим. Ба бачаҳои болаёқат имконият дода шавад, ки фанҳои асосиро амиқ омӯзанд ва агар имкон бошад, мувофиқи ҳаваси худ фанҳои иловагиро интихоб кунанд.
3. Кори гурӯҳӣ. Барои инкишоф додани малакаҳои кори дастаҷамъӣ ва мубодилаи афкор кӯдакон бояд дар гурӯҳҳои омӯзишӣ ҳамкорӣ кунанд.
4. Имкониятҳои беруназсинфӣ. Иштирок дар чорабиниҳои иловагӣ (клубҳои илмӣ, озмунҳо, лагерҳо ё дарсҳои маҳорат) ба зиёд шудани доираи манфиатҳои кӯдаки лаёқатманд ва робитаи зич бо кӯдакони мисли ӯ мусоидат мекунад.
5. Дастгирии рушди эмотсионалӣ. Кӯдакони лаёқатманд метавонанд, бо мушкилоти эҳсосотӣ ва иҷтимоии вобаста ба фарқиятҳои онҳо рӯ ба рӯ шаванд. Аз ин рӯ, ба онҳо имкон додан лозим аст, ки бо равоншинос ё мутахассиси дигар муошират намоянд, то дар бартараф кардани мушкилоти равонии онҳо кумак кунанд.
Муносибати дуруст ба ташкили раванди таълим барои кӯдакони лаёқатманд ҳамкории омӯзгорон ва волидонро дар назар дорад. Ҳалли беҳтарин ин гузаронидани вохӯриҳои мунтазами волидон ва омӯзгорон мебошад, ки дар он шумо метавонед, пешрафт, ниёзҳои кӯдак ва маслиҳатҳоро оид ба дастгирии рушди ӯ муҳокима кунед.

Шаклҳои кор бо бачаҳои болаёқат:
Якчанд шаклҳои кор бо бачаҳои болаёқат мавҷуданд.
Яке аз шаклҳои асосӣ таълими тафриқа аст. Ин шакли таълим равишест, ки дар он мазмун ва усулҳои ҷараёни таълим барои ҳар кас мувофиқи қобилияташ фардӣ карда мешавад. Кӯдакони лаёқатманд метавонанд, супоришҳои душвор, маводи иловагӣ ё дастрасӣ ба омӯзиши амиқи мавзуъ гиранд.
Омӯзгорон метавонанд, барои хонандагон дар гурӯҳҳои хурд чорабиниҳои иловагии беруназсинфӣ гузаронанд:
• фанҳои интихобӣ;
• иштирок дар мусобиқаҳои ҳама сатҳҳо;
• корҳои гуногуни тадқиқотӣ;
• олимпиадаҳо аз рӯйи фанҳо;
• конференсияҳои илмию амалӣ.
Кӯдакони лаёқатманд ба фанҳои муайян (ё соҳаҳои дониш) шавқу рағбат доранд ва кор дар лоиҳаҳои худ ба онҳо имкон медиҳад, ки ба мавзуи ҷолиб барои рушди маҳорат ва истеъдод амиқтар шинос шаванд. Онҳо метавонанд, аз муошират бо мураббиён, коршиносон ва мутахассисони соҳаи худ баҳра баранд. То ҳадди имкон шахсони сеюмро ба раванди таълим ҷалб кардан мумкин аст. Иштироки онҳо кумак мекунад, ки омӯзиш ҷолибтар, гуногун ва самараноктар гардад.
Шакли дигари муҳимми кор бо хонандагони лаёқатманд ин гузарондани маҳфилҳо, олимпиадаҳо ва озмунҳо мебошад. Дар чунин чорабиниҳо кӯдак метавонад, донишу малакаи худро дар муҳити рақобат нишон диҳад, ки ин дар навбати худ ӯро барои ноил шудан ба натиҷаҳои баландтар ва рушди қобилият дар оянда ҳавасманд мекунад.
Хулоса, кор бо хонандаҳои болаёқат аз омӯзгор, мураббӣ ва ё устод зарфияти баланди зеҳнӣ, маҳорати волои идоракунӣ ва истифода аз усулҳои мухталифи педагогиро тақозо мекунад, то ин ки донишомӯз бе зарбаи равонӣ ба ҳадафҳои илмӣ ноил шавад, ҳамчун шахсияти комил вориди ҷомеа гардад ва барои миллату давлат ҳамчун мутахассиси тавонманд хидмати шоиста анҷом дода тавонад.