ҲАМКОРИИ ПСИХОЛОГИ МАКТАБ БО ДИГАР СУБЪЕКТҲОИ РАВАНДИ ТАЪЛИМ

Психологи мактаб мутахассисест, ки бо хонандагони мактаб ҳам дар масъалаҳои шахсӣ ва ҳам дар сатҳи коллективӣ корҳои психологӣ мебарад. Ба ибораи дигар, ин мураббӣ метавонад, мушкилоти инфиродии хонандагонро муайян кунад ва дар рафъи муноқиша бо ҳамсолон ё омӯзгорон ёрӣ расонад. Ғайр аз он, равоншиноси мактаб бо волидон муошират мекунад, бо омӯзгорон кор мебарад, ба онҳо дар ёфтани ҳалли мушкилоти душвори омӯзгорӣ ё мубориза бо афсурдагии эмотсионалӣ ёрдам мекунад. Аммо диққати асосии ин мутахассис ҳамеша ба хонандагон нигаронида шудааст. Вазифаҳои психологи мактаб аз ташхис, ислоҳнамоӣ, машварати психологӣ, корҳои фаҳмондадиҳӣ ва пешгиринамоии психологӣ иборатанд. Фаъолияти равоншинос, пеш аз ҳама, бо дархост ва дар асоси нақшаи тасдиқнамудаи маъмурияти муассисаи таълимӣ ташкил карда мешавад.
Вазифаҳои кори психологи мактаб бо хонандагон:
— пайгирии натиҷаҳои инкишофи психологии хонандагон дар марҳилаҳои гуногуни таълим;
— расонидани ёрии психологӣ ба хонандагон (дар доираи имкониятҳои касбии психолог), ки дар таълим ва инкишоф мушкилот доранд;
— фароҳам овардани шароит барои инкишофи психологӣ ва баланд бардоштани салоҳияти психологии хонандагон;
— фароҳам овардани шароит барои ҳалли ҳамаҷонибаи масъалаҳои тиббӣ, психологӣ ва педагогии инкишофи хонандагон.
Самтҳои асосии кори психолог бо хонандагон.
1. Баланд бардоштани дастовардҳои таълимӣ:
— мусоидат намудан ба ҳавасмандӣ ва иштироки хонандагон дар раванди таъ- лим;
— гузаронидани арзёбиҳои психологӣ ва академӣ;
— ҷамъоварӣ, тафсири маълумоти хонандагон ва синфҳо.

2. Тарғиби рафтори мусбат ва солимии психикӣ:
— баланд бардоштани сатҳи малакаҳои коммуникатсионӣ ва иҷтимоии хонандагон;
— арзёбии ниёзҳои эмотсионалӣ ва рафтории хонандагон;
— таъмини машваратҳои инфиродӣ ва гурӯҳӣ;
— мусоидат намудан ба ҳалли мушкилот, идоракунии агрессия ва ҳалли низоъҳо;
— тақвият додани малакаҳои мусбати мубориза бо мушкилиҳо ва таҳкими устуворӣ;
— ташвиқи муносибатҳои мусбат бо ҳамсолон ва ҳалли мушкилоти иҷтимоӣ.

3. Дастгирии хонандагони синну соли гуногун:
— арзёбии ниёзҳои гуногуни омӯзишӣ;
— пешниҳод намудани хидматрасониҳои аз ҷиҳати фарҳангӣ ҷавобгӯ ба хонандагон ва оилаҳои гурӯҳҳои гуногуни ҷомеа;
— банақшагирии барномаҳои мувофиқи инфиродии таълимӣ барои хонандагони дорои имконияташон маҳдуд.

Ҳамкории психологи мактаб бо корманди тиб ва логопед
Таҷрибаи амалии муассисаи таълимӣ ба мо имкон медиҳад, хулоса барорем, ки дар шароити муосир ҳамкории наздики кормандони тиб ва психологу логопед барои ҳалли масъалаҳои инкишофи нутқи кӯдаконе, ки дар муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ таҳсил мекунанд, зарур аст. Эътирофи афзалияти ҳамкории кормандони тиб ва психологҳо дар ислоҳи муносибати мухталифи бахши тиббии муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ фаъолияти психолог-логопедро талаб мекунад, яъне, ҳамкорӣ, ҳамкорӣ ва эътимод. Ин ҳамкорӣ беш аз пеш талабот пайдо мекунад; педагогҳо нуқтаҳои нави ҳамкорӣ, шаклҳои кор бо табибонро меҷӯянд ва психологу кормандони тиб барои баланд бардоштани маданияти педагогӣ ҳамчун заминаи такмили инкишофи ҳамаҷонибаи кӯдак хидмат менамоянд.
Иштироки кормандони тиб дар раванди ислоҳнамоӣ ва тарбия, на аз он сабаб муҳим аст, ки логопед инро мехоҳад, балки барои он ки дар инкишофи хонандагон дар муассисаҳои таҳсилоти миёнаи умумӣ зарур аст.
Ҳамкории логопед ва психолог, ҳамкориҳоро дар раванди корҳои тарбиявӣ ва ташаккулёфтаи таълимие, ки нутқ, инкишофи маърифатӣ ва шахсии кӯдакро ташвиқ мекунанд, таъмин менамояд. Байни омӯзгор-логопед ва педагог-психолог ҳамкориҳоро дар раванди корҳои тарбиявии ислоҳӣ ва инкишофдиҳанда, ки ба инкишофи нутқ таъсир мерасонанд, ба роҳ монда мешавад.

Хусусиятҳои ҳамкории психологи мактаб бо волидон
Мақсади асосии ҳамкории психолог бо падару модарон, аз ҳама бештар, эҷод кардани шароити мусоид барои таҳсил ва инкишофи кӯдакон мебошад.

Самтҳои ҳамкории психолог бо волидон
1. Машварати волидон оид ба масъа- лаҳои тарбия ва инкишофи психологии фарзандонашон. Он бо дархости худи волидон ё худи омӯзгорон, натиҷаҳои ташхиси психологӣ (агар кӯдак дар омӯзиш ва инкишофи психологӣ душворӣ дошта бошад) ва натиҷаи татбиқи тадбирҳои ислоҳӣ ва инкишоф ташкил карда мешавад. Дар аксар ҳолатҳо ин хусусияти машваратҳои яквақта мебошад.

2. Маълумотдиҳӣ дар асоси натиҷаҳои ташхиси психологӣ (инфиродӣ ва гурӯҳӣ)
Он табиатан ба нақша гирифта шудааст, асосан, дар шакли баромад дар маҷлисҳои волидон ё машваратҳои яквақта бо волидон сурат мегирад.
3. Маърифатнокии психологии волидон Он бо дархости омӯзгорону волидон ташкил карда мешавад ё мунтазам ба нақша гирифта шудааст. Он, асосан, дар шакли баромад дар маҷлисҳои падару модарон амалӣ карда мешавад.
Ҳадафи ҳамкории психолог бо волидон фароҳам овардани шароити мусоид барои таҳсили босифат ва инкишофи дурусти ҷисмонию равонии хонандагон мебошад. Ҳадаф дар вазифаҳои мушаххас оварда шудааст:
— ҳамоҳангсозии амалҳои волидон ва психолог барои мутобиқ кардани кӯдак ба муассисаи таълимӣ, ба нақши нави иҷтимоии хонандагон;
— ҳамкорӣ дар ташаккули ҳавасмандии мусбати таҳсил дар хонандагон;
— ташаккули муштараки самтҳои арзишӣ дар соҳаи илм, санъат ва манфиатҳои касбӣ;
— муайян кардани қобилият ва инкишофи қобилиятҳои хонандагон.
Пешгирии якҷояи рафтори зиддиҷамъи- ятии хонандагон, мақсад ва вазифаҳои кори психолог бо волидон дар мушкилоти мубрами муассисаи таълимӣ алоқаманданд. Ҳангоми машварат бо волидон психолог принсипҳои ахлоқӣ, эҳтироми волидону фарзандони онҳо ва дастрасии махфиятро риоя мекунад.

Се самти асосии кор мавҷуд аст, ки системаи мантиқан сохташударо нишон медиҳад:
1. Ташхиси муносибатҳои хонаводагӣ.
2. Машварат дар хонавода.
3. Маърифатнамоии психологии волидон.
Ҳамкорӣ бо волидон набояд аз рӯйи ҳис- сиёт бошад. Донистани хусусиятҳои оилаи муосир, муносибати он ба мактаб ва дигаргу- ниҳои таҳсилот зарур аст. Аз ин рӯ, психолог бо истифода аз усулҳои гуногун: мушоҳида, суҳбат, санҷиши саволнома оиларо меомӯзад. Ғайр аз як раванди ташхиси махсуси ташкил- шуда, мушоҳидаи табиӣ ва ғайримустақимро низ ба назар гирифтан лозим аст. Натиҷаҳои бадастомада метавонанд, барои гуфтугӯи машваратӣ асос бошанд.
Нуктаи асосии тарбияи психологӣ барои волидон аз инҳо иборат аст:
— омӯзгорон ва волидонро бо қонунҳо ва шароити асосии инкишофи мусоиди психологии кӯдак ошно созанд;
— ташаккул додани талабот ба дониши психологӣ, хоҳиши истифодаи он дар кор бо кӯдак ё ба манфиати ташаккули шахсият;
— хонандагонро бо асосҳои худшиносӣ, худомӯзӣ шинос намояд;
— фаҳмиши зарурати психологи амалӣ ва кори психолог дар муассисаҳои таълимӣ.
Бисёре аз волидон камбудиҳои худро дар тарбияи фарзандон хеле хуб медонанд, аммо онҳо одитарин таъсиррасонии психологиро намедонанд, чунки маърифатнокии психологии волидон хеле коста гардидааст. Таҳлили вазъиятҳои оилавӣ аз ҷониби психолог ба волидон ёрӣ мерасонад, ки худро аз канор «бо чашми дигарон» бинанд ва ба ин васила, рафтори худро объективӣ кунад. Падару модар стереотипҳои волидонии худро, ки на- тиҷаи интихоби бошуурона нестанд, одатан «бо роҳи мерос» аз волидон қабул кардаанд, бештар истифода мебаранд.

Самтҳои таҳким бахшидани ҳамкории мактаб ва оила:
— ёрӣ ба оилаҳо дар қабулсозии тала- боти таълимӣ ва солимии равонии фарзанди онҳо;
— мусоидат дар идоракунии равандҳои таълими махсус;
— ташкили робитаи оилаҳо бо таъминкунандагони хидматрасониҳои ҷамъиятӣ дар ҳолатҳои зарурӣ;
— мусоидат ба ташкили робитаи мутақо- билаи самараноки оилаҳо бо омӯзгорон ва дигар кормандони мактаб;
— баланд бардоштани сатҳи қабулнамоии фарҳангҳо ва гурӯҳҳои гуногуни ҷомеа аз ҷониби кормандон;
— мусоидат ба гузариши хонандагон аз мактаб ба муҳити омӯзишии гурӯҳӣ, масалан, дар интернатҳо ва муассисаҳои низоми адлия барои ноболиғон.